آشنایی با تبصره ۱۰۰ و چگونگی استفاده از آن

قانون مالیات‌های مستقیم در سال ۱۳۶۶ توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد. در سال‌های بعد سازمان امور مالیاتی به‌منظور تشویق مؤدیان به پرداخت مالیات، اقدام به تعیین طرح‌های تشویقی و جرایم مالیاتی کرده است. در اصلاحات سال ۱۳۹۴ تبصره ماده ۱۰۰ مالیات‌های مستقیم از سوی سازمان امور مالیات کشور اعلام شد که به‌موجب آن بعضی از صاحبان مشاغل از ارائه مدارک و دفاتر مالی و ثبت‌نام اظهارنامه مالیاتی معاف می‌شوند.

تبصره ماده ۱۰۰ مالیات‌های مستقیم چیست؟

تبصره ماده ۱۰۰ به زبان ساده یکی از مشوق‌های مالیاتی است که سازمان امور مالیاتی کشور برای تشویق مؤدیان به پرداخت مالیات در نظر گرفته است. مطابق با تبصره ماده ۱۰۰، چنانچه مجموع فروش سالیانه صاحبان مشاغل تا ۱۵۰ برابر سقف معافیت مالیاتی موضوع ماده ۸۴ باشد، از ثبت‌نام اظهارنامه مالیاتی معاف خواهند شد. البته ذکر این نکته ضروری است که برای برخورداری از مزایای تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم باید تا پایان خرداد، نسبت به ثبت‌نام اظهارنامه مالیاتی سال قبل و ارائه دفاتر و مدارک مالی به اداره مالیات اقدام کنید.

مهلت استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات مستقیم

مهلت زمانی استفاده از تسهیلات تبصره ۱۰۰ قانون مالیات‏‌های مستقیم برای عملکرد هر سال مالی تا ۳۱ خرداد ماه سال بعد است.

از همین ‌رو کلیه صاحبان مشاغل و اشخاص حقوقی موظف به ثبت‌نام و ارسال صورتحساب الکترونیکی در سامانه مؤدیان مالیاتی هستند. تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم هر ساله توسط سازمان امور مالیاتی برای صاحبان مشاغل و بعضی از گروه‌های شغلی در نظر گرفته می‌شود و سقف آن در هر سال با سال‌های قبل متفاوت است. از دو طریق می‌توان اظهارنامه خود را تکمیل ارسال کرد: ارسال اظهارنامه یا تبصره ماده ۱۰۰.

مرور بر تغییرات تبصره ماده ۱۰۰ در سال ۱۴۰۳:

سقف تبصره ماده ۱۰۰ سال ۱۴۰۳

با قانون بودجه سال ۱۴۰۳، سقف تبصره ماده ۱۰۰ سال ۱۴۰۳ معادل ۱۸۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال یا ۱۸ میلیارد تومان برای مؤدیان اشخاص حقیقی گروه اول، دوم و سوم در نظر گرفته شده است.

نحوه محاسبه ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم سال ۱۴۰۳

مبلغ مالیات تعیین شده براساس فرم تبصره ۱۰۰ به صورت مقطوع بوده و سود و زیان مؤدی تاثیری بر مبلغ مالیات تعیین شده ندارد و صرفا براساس میزان فروش و تراکنش‌‏های بانکی درآمدی محاسبه می‏‌شود و به صورت یک مبلغ ثابت به مؤدی پیشنهاد می‏‌شود که در صورت میل با آن موافقت کرده و در غیر این‌صورت مؤدی می‏‌تواند از آن خودداری کرده و اظهارنامه مالیاتی خود را برای سازمان امور مالیاتی ارسال کند.

جزئیات محاسبه مالیات براساس فرم ۱۰۰ قانون مالیات‏‌های مستقیم معمولا از سمت سازمان امور مالیاتی اعلام نمی‏‌شود؛ اما قاعده کلی به شرح زیر است:

• سود مشمول مالیات =ضریب سود فعالیت × خدمات ÷ مبلغ فروش
• ماخذ مالیاتی =معافیت سالانه مشاغل – سود مشمول مالیات
• مبلغ مالیات =نرخ مالیات صاحبان مشاغل × ماخذ مالیاتی

ضریب سود فعالیت برای کسب و کارهای مختلف و مشاغل گوناگون ضرایب و درصدهای متفاوتی هستند که سالانه توسط سازمان امور مالیاتی کل کشور تعیین می‏‌شود.

چه کسانی می‌توانند از تبصره ماده ۱۰۰ استفاده کنند؟

کلیه صاحبان مشاغلی که مجموع فروش محصولات یا عرضه خدماتشان در سال قبل حداکثر ۱۵۰ برابر سقف معافیت مالیاتی (۱۸۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال) باشد، مشمول تبصره ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم ۱۴۰۳ خواهند‌شد. البته شرط بهره‌مندی از مزایای این مشوق مالیاتی بارگذاری فرم مالیات مقطوع در درگاه خدمات الکترونیکی سازمان امور مالیاتی است.

مشمولان تبصره ماده ۱۰۰ مالیات‌های مستقیم از نگهداری اسناد و مدارک موضوع این قانون و تسلیم اظهارنامه عملکرد معاف خواهند شد. به یاد داشته باشید که یکی از شروط بهره‌مندی از مزایای تبصره تشویق مالیاتی، پرداخت کامل مالیات در سال‌های گذشته و نداشتن بدهی است.

مؤدیان مالیاتی که قصد بهره‌مندی از مزایای تبصره ماده ۱۰۰ مالیات مستقیم را دارند، باید شرایط لازم برای ثبت‌نام اظهارنامه مالیاتی را  داشته باشند. در ادامه شرایط استفاده از این مشوق مالیاتی را برایتان بیان می‌کنیم:

• اولین شرط بهره‌مندی از مزایای تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم ۱۴۰۳ این است که مجموع فروش کالا و خدمات در سال ۱۴۰۲ باید حداکثر ۱۵۰ برابر سقف معافیت مالیاتی (۱۸ میلیارد تومان) باشد.
• مؤدیان مالی مشمول تبصره ماده ۱۰۰ باید مالیات سال گذشته خود را به‌طور مقطوع تعیین و پرداخت کرده باشند یا برگ تشخیص صادره از سازمان امور مالیاتی مورد قبول مؤدی باشد.
• ثبت‌نام اظهارنامه مالیاتی تبصره ماده ۱۰۰ و همچنین درخواست استفاده از این تبصره باید تا پایان مهلت ثبت‌نام اظهارنامه مالیاتی در سامانه مربوطه ثبت و برای سازمان امور مالیاتی ارسال شده باشد.

مشمولین و معافیت‌های تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات مستقیم

مؤدیانی که منابع مالیاتی مانند مالیات بر درآمد اتفاقی یا مالیات بر درآمد اجاره دارند، باید مالیات خود را با اظهارنامه بپردازند و مشمول استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ نیستند چون منبع این تبصره مالیات بر درآمد عملکرد است.

مؤدیان مشاغل یعنی افراد حقیقی و مشاغل دارای مشارکت مدنی که توسط چند مؤدی اداره می‌‏شود؛ می‌‏توانند از تبصره ۱۰۰ قانون مالیات‏ های مستقیم برای تعیین مالیات مقطوع بدون حسابرسی استفاده کنند و افراد حقوقی مشمول این تسهیلات نیستند.

چه کسانی نمی‌توانند از تبصره ۱۰۰ استفاده کنند؟

مؤدیانی که حداقل یکی از شرایط زیر را دارند مشمول استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ نیستند:

استفاده از تبصره ۱۰۰ برای چه کسانی ممنوع است؟

علاوه بر موارد عدم شمول که قبلاً ذکر شد، این تبصره فقط شامل اشخاص حقیقی است. شرکت‌ها حق استفاده از آن را ندارند. برخی فعالیت‌های واسطه‌ای، مانند مشاغل مرتبط با املاک و مستغلات، از شمول این تبصره خارج هستند. فعالیت‌های تولیدی و مشاغل مرتبط با استخراج منابع طبیعی و معادن نیز نمی‌توانند از این تبصره استفاده کنند.

ساختار کلی و شرایط اساسی تبصره در سال ۱۴۰۳ تغییر چندانی نداشت اما در دو مورد زیر تغییراتی وجود داشته است:

1. افزایش سقف استفاده: این مقدار از ۱۲ میلیارد تومان در دستورالعمل سال ۱۴۰۲ به ۱۸ میلیارد تومان در دستورالعمل سال ۱۴۰۳ رسید و با افزایش سقف استفاده، مشاغل بیشتری واجد شرایط استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ در سال ۱۴۰۳ هستند.
2. افزایش اختیارات سازمان: اختیار سازمان امور مالیاتی برای تعیین مالیات مقطوع مؤدیان مشمول تبصره ماده ۱۰۰ سال ۱۴۰۳ افزایش یافت و مالیات مقطوع از ۱۰۰ برابر به ۱۵۰ برابر بیشتر شد، این موضوع به نفع مؤدیان دارای سودآوری کم‌تر از نرخ‏‌های مقطوع قبلی است.

جریمه ثبت خلاف درآمد حاصل از فروش کالا و ارائه خدمات در فرم تبصره ماده ۱۰۰ چیست؟

اگر مؤدی از فروش کالا و ارائه خدمات درآمدی بیش از مبلغ ابرازشده در تبصره ماده ۱۰۰ کسب کند، شرایط به دو صورت زیر تقسیم می‌شود:

1. اگر درآمد مؤدی همچنان کمتر از سقف تعیین‌شده در تبصره ماده ۱۰۰ باشد، سازمان امور مالیاتی مابه‌التفاوت مالیات متعلقه را محاسبه و مطالبه می‌کند. مالیات قابل مطالبه برابر با مالیات متعلقه پس از کسر مالیات مقطوع مورد پذیرش مؤدی خواهد بود.
2. اگر مجموع درآمد مؤدی بیشتر از سقف تعیین شده تبصره در آن سال باشد مؤدی مشمول جرائم زیر می‏‌شود:

• تعیین مالیات بر اساس رسیدگی ماده ۹۷ قانون مالیات های مستقیم
• جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی در مهلت مقرر
• از دست دادن امکان استفاده از کلیه معافیت‌ها از جمله معافیت‌های موضوع ماده ۱۰۱ قانون مالیات‏‌های مستقیم و نرخ صفر مالیاتی

بخشودگی یا معافیت در تبصره ۱۰۰

در سال ۱۴۰۳، قانون‌گذار بخشودگی برای ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم در نظر نگرفته است. این قانون افراد مشمول تبصره را از ارائه اظهارنامه مالیاتی معاف می‌کند. همچنین، نگهداری دفاتر قانونی برای این افراد الزامی نیست. فرآیند پرداخت مالیات نیز برای آن‌ها ساده و سریع شده است.

صاحبان مشاغل چه تعهداتی در مقابل تبصره ماده ۱۰۰ سال ۱۴۰۳ دارند؟

صاحبان مشاغل برای استفاده از تبصره ۱۰۰ موظف به ارائه مستندات در صورت درخواست سازمان هستند. آن‌ها باید اسناد و مدارک خود را به مدت ۱۰ سال حفظ کنند. همچنین باید با مراجع ذی‌صلاح همکاری کنند و تعهدات خود را در مقابل تبصره ماده ۱۰۰ انجام دهند.

نتیجه گیری:
تبصره ماده ۱۰۰ یک مشوق مالیاتی است که در قانون مالیاتی برخی کشورها وجود دارد. این تبصره بخشی از ماده اصلی بوده و مفاد جدیدی به آن اضافه می‌کند. تبصره ماده ۱۰۰ به مواردی مانند معافیت‌های خاص، رویه‌های اجرایی یا شرایط استفاده از تخفیفات مالی اشاره دارد. این موارد به حقوق و دستمزد مرتبط بوده و موجب کاهش مالیات می‌شوند.

پرسش و پاسخ:

۱. تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم چیست؟
تبصره ماده ۱۰۰ یکی از مشوق‌های مالیاتی سازمان امور مالیاتی است که به مؤدیانی که مجموع فروش سالیانه آن‌ها تا ۱۵۰ برابر سقف معافیت مالیاتی باشد، اجازه می‌دهد بدون ارائه اظهارنامه مالیاتی و اسناد و مدارک، مالیات خود را به‌صورت مقطوع پرداخت کنند.

۲. مهلت استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ برای عملکرد هر سال مالی تا چه تاریخی است؟
مهلت استفاده از تسهیلات تبصره ماده ۱۰۰ برای هر سال مالی تا تاریخ ۳۱ خرداد ماه سال بعد است.

۳. چه کسانی می‌توانند از تبصره ماده ۱۰۰ استفاده کنند؟
صاحبان مشاغلی که:

• مجموع فروش کالا و خدماتشان در سال قبل حداکثر ۱۵۰ برابر سقف معافیت مالیاتی (۱۸ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳) باشد.
• مالیات سال گذشته خود را به‌طور کامل پرداخت کرده یا برگ تشخیص مالیاتی صادره را قبول کرده باشند.
• فرم مالیات مقطوع را در سامانه خدمات الکترونیکی سازمان امور مالیاتی ثبت کرده باشند.

۴. چه کسانی نمی‌توانند از تبصره ماده ۱۰۰ استفاده کنند؟

• شرکت‌ها و اشخاص حقوقی.
• مؤدیانی که مالیات بر درآمد اتفاقی یا اجاره دارند.
• فعالیت‌های واسطه‌ای (مانند مشاغل مرتبط با املاک و مستغلات).
• فعالیت‌های تولیدی و استخراج منابع طبیعی و معادن.

۵. نحوه محاسبه مالیات براساس تبصره ماده ۱۰۰ چگونه است؟
مالیات مقطوع بر اساس فرم تبصره ۱۰۰ تعیین می‌شود و به میزان سود و زیان مؤدی وابسته نیست. این مبلغ صرفاً بر اساس میزان فروش و تراکنش‌های بانکی درآمدی محاسبه می‌شود. معادله کلی برای محاسبه به شرح زیر است:

• سود مشمول مالیات = ضریب سود × خدمات ÷ مبلغ فروش
• مأخذ مالیاتی = معافیت سالانه مشاغل – سود مشمول مالیات
• مبلغ مالیات = نرخ مالیات × مأخذ مالیاتی

۶. تغییرات تبصره ماده ۱۰۰ در سال ۱۴۰۳ چه بوده است؟

• افزایش سقف استفاده: از ۱۲ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲ به ۱۸ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳.
• افزایش اختیارات سازمان امور مالیاتی: سقف تعیین مالیات مقطوع از ۱۰۰ برابر به ۱۵۰ برابر معافیت مالیاتی افزایش یافت.

۷. جریمه تخلف در ثبت درآمد فروش کالا و خدمات در فرم تبصره ماده ۱۰۰ چیست؟

• اگر درآمد مؤدی بیش از مبلغ ابرازشده باشد اما کمتر از سقف تبصره ۱۰۰ باقی بماند، مابه‌التفاوت مالیات محاسبه و مطالبه می‌شود.
• اگر درآمد مؤدی از سقف تبصره ۱۰۰ بیشتر باشد، شامل موارد زیر خواهد شد:
  1. مالیات بر اساس رسیدگی ماده ۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم محاسبه می‌شود.
  2. جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی در مهلت مقرر.
  3. از دست دادن معافیت‌ها و تسهیلات مالیاتی.

۸. آیا تبصره ماده ۱۰۰ صاحبان مشاغل را از پرداخت مالیات معاف می‌کند؟
خیر، تبصره ماده ۱۰۰ مشمولین را از ارائه اظهارنامه و نگهداری دفاتر قانونی معاف می‌کند، اما همچنان باید مالیات تعیین‌شده را پرداخت کنند. این تبصره صرفاً برای ساده‌تر کردن فرآیند پرداخت مالیات طراحی شده است.

۹. چه تعهداتی بر عهده صاحبان مشاغل مشمول تبصره ماده ۱۰۰ است؟

• ارائه مستندات در صورت درخواست سازمان امور مالیاتی.
• حفظ اسناد و مدارک مالی به مدت ۱۰ سال.
• همکاری با مراجع ذی‌صلاح و انجام تعهدات مالیاتی.