۱۹ خرداد ۱۴۰۴
مالیات عملکرد یکی از مهم‌ترین پایه‌های مالیاتی در هر نظام اقتصادی است که با هدف توزیع عادلانه درآمد، تأمین منابع مالی دولت و شفاف‌سازی اقتصادی از اشخاص حقیقی و حقوقی دریافت می‌شود. در این مقاله به بررسی مفصل این نوع مالیات، نحوه محاسبه، مقررات آن در ایران و موارد بین‌المللی خواهیم پرداخت.
مالیات عملکرد یکی از مهم‌ترین انواع مالیات‌های مستقیم است که دولت‌ها بر سود خالص فعالیت‌های اقتصادی اشخاص حقیقی (افراد) و اشخاص حقوقی (شرکت‌ها و مؤسسات) وضع می‌کنند. به بیان ساده، هر زمان فرد یا سازمانی در اثر فعالیت اقتصادی به سود می‌رسد، موظف است درصدی از آن سود را به دولت به عنوان مالیات عملکرد پرداخت کند.
به زبان ساده:
سود مشمول مالیات = درآمدها – هزینه‌ها
مالیات عملکرد = سود مشمول مالیات * درصد مشخص مالیاتی
فرض کنید یک فروشگاه پوشاک طی یک سال ۵ میلیارد تومان فروش داشته و ۴ میلیارد تومان هزینه (اجاره، حقوق، خرید جنس و…) کرده است.
شامل کسبه، پزشکان، مهندسان، فروشندگان و هر فردی است که به‌صورت انفرادی فعالیت اقتصادی انجام می‌دهد.
شرکت‌ها، مؤسسات، سازمان‌ها و نهادهایی که به‌صورت حقوقی ثبت شده‌اند و درآمد دارند، موظف به پرداخت این نوع مالیات هستند.
| اشخاص حقیقی | اشخاص حقوقی | ویژگی |
| پلکانی (۱۵٪ تا ۲۵٪) | ثابت (۲۵٪) / شرکت های تولیدی ۱۸٪ | نرخ مالیات |
| سالانه تا پایان تیر | تا ۴ ماه پس از سال مالی | اظهارنامه |
| معافیت پایه بیشتر | محدودتر | معافیت‌های مالیاتی |
| ساده‌تر | نیاز به دفاتر و گزارشات دقیق | ساختار حسابداری |
پرداخت مالیات عملکرد، نه‌تنها یک وظیفه قانونی است، بلکه باعث:
عدم پرداخت مالیات می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین، بسته شدن پرونده مالیاتی، سلب معافیت‌ها و حتی پیگرد قانونی شود.
در صورت تأخیر، جریمه‌ای معادل ۳۰٪ مالیات متعلقه و ۲.۵٪ جریمه ماهانه برای دیرکرد اعمال می‌شود.
درآمد کل − هزینه‌های قابل قبول = سود خالص
سپس سود خالص طبق نرخ‌های زیر به صورت پلکانی مشمول مالیات می‌شود:
کل درآمد − هزینه‌های مجاز = سود خالص
سپس ۲۵٪ یا ۱۸٪ از سود خالص به عنوان مالیات عملکرد پرداخت می‌شود.
اظهارنامه عملکرد، گزارشی رسمی از درآمدها، هزینه‌ها، سود خالص و محاسبه مالیات سالانه یک مؤدی مالیاتی است که باید از طریق سامانه سازمان امور مالیاتی تکمیل و ارسال شود. اطلاعات اظهارنامه شامل:
مالیات عملکرد فقط زمانی پرداخت می‌شود که سودی حاصل شده باشد. اگر یک شرکت یا فرد در یک سال زیان‌ده باشد، مالیاتی برای آن سال پرداخت نمی‌کند، اما باید این زیان را در اظهارنامه اعلام کند و مستندات ارائه دهد.
تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم، به مشاغل خرد اجازه می‌دهد در صورت داشتن شرایط خاص، بدون ارائه اظهارنامه و دفاتر، مالیات خود را به‌صورت مقطوع بپردازند. این تبصره معمولاً شامل کسب‌وکارهای کوچک با گردش مالی محدود می‌شود.
برای اطلاع از جرئیات بیشتر این ماده می‌توانید روی اینجا کلیک کنید.
| مالیات عملکرد | مالیات بر ارزش افزوده | ویژگی |
| مستقیم | غیرمستقیم | نوع مالیات |
| سود خالص سالانه | درصدی از فروش در هر مرحله زنجیره | مبنای محاسبه |
| سالی یک‌بار | هر ۳ ماه یک‌بار | زمان پرداخت |
| مؤدی (فرد/شرکت) | مصرف‌کننده | پرداخت‌کننده نهایی |
| ۱۰-۲۵ ٪ | برای اکثر موارد ۱۰٪ | نرخ |
در سطح بین‌المللی نیز مالیات عملکرد بخش عمده‌ای از درآمدهای مالیاتی دولت‌ها را تشکیل می‌دهد. در کشورهای مختلف:
اغلب کشورها، مالیات عملکرد ابزار اصلی برای کاهش نابرابری درآمدی و تأمین هزینه‌های خدمات عمومی است.
مالیات عملکرد یکی از مهم‌ترین بخش‌های نظام مالیاتی کشور است که رعایت آن برای تمامی کسب‌وکارها و فعالان اقتصادی الزامی است. با آشنایی با انواع آن، نحوه محاسبه، تفاوت‌ها و مقررات مربوطه می‌توان از بروز خطا، جریمه و مشکلات مالیاتی جلوگیری کرد. استفاده از مشاور مالیاتی و نرم‌افزارهای حسابداری نیز به‌عنوان راهکاری حرفه‌ای، فرآیند مالیات‌دهی را ساده‌تر و دقیق‌تر می‌کند.
۱. مالیات عملکرد چیست؟
مالیات عملکرد نوعی مالیات مستقیم است که بر سود خالص فعالیت‌های اقتصادی اشخاص حقیقی (مانند کسبه و پزشکان) و حقوقی (شرکت‌ها و مؤسسات) اعمال می‌شود. این مالیات از تفاوت بین درآمدها و هزینه‌های قابل قبول محاسبه می‌شود.
۲. نحوه محاسبه مالیات عملکرد چگونه است؟
برای اشخاص حقیقی، سود خالص پس از کسر هزینه‌ها از درآمد، با نرخ‌های پلکانی (۱۵٪ تا ۲۵٪) محاسبه می‌شود. برای اشخاص حقوقی، نرخ ثابت ۲۵٪ (یا ۱۸٪ برای شرکت‌های تولیدی) بر سود اعمال می‌شود.
۳. مهلت ارسال اظهارنامه مالیات عملکرد چه زمانی است؟
اشخاص حقیقی باید تا ۳۱ تیرماه هر سال اظهارنامه سال قبل را ثبت کنند. اشخاص حقوقی تا ۴ ماه پس از پایان سال مالی (مثلاً ۳۱ تیر برای سال مالی منتهی به اسفند) فرصت دارند.
۴. جریمه تأخیر در پرداخت مالیات عملکرد چقدر است؟
تأخیر در پرداخت مشمول ۳۰٪ جریمه مالیاتی و ۲.۵٪ جریمه ماهانه نسبت به مبلغ پرداخت نشده می‌شود.
۵. آیا در صورت زیان‌ده بودن، باز هم باید مالیات پرداخت کرد؟
خیر. اگر فعالیت اقتصادی در یک سال زیان داشته باشد، مالیاتی پرداخت نمی‌شود، اما باید زیان در اظهارنامه اعلام و مستندات آن ارائه شود.
۶. تبصره ماده ۱۰۰ چیست؟
این تبصره به مشاغل کوچک اجازه می‌دهد بدون ارائه دفاتر حسابداری، مالیات را به صورت مقطوع پرداخت کنند. شرایط آن شامل محدودیت درآمد سالانه (معمولاً ۱۵۰ برابر معافیت پایه) و عدم استفاده از کارت‌خوان به نام دیگران است.
۷. تفاوت مالیات عملکرد با مالیات ارزش افزوده چیست؟
– مالیات عملکرد بر سود سالانه (مستقیم) و با نرخ ۱۰-۲۵٪ اعمال می‌شود.
– مالیات ارزش افزوده بر هر مرحله از فروش (غیرمستقیم) و با نرخ ۹٪ (در ایران) پرداخت می‌شود و مصرف‌کننده نهایی متحمل آن می‌شود.
۸. آیا معافیت مالیاتی برای مالیات عملکرد وجود دارد؟
بله. اشخاص حقیقی با درآمدهای پایین (مثلاً تا ۳۶۰ میلیون تومان سود سالانه) نرخ ۱۵٪ دارند و ممکن است بخشی از درآمد کاملاً معاف شود. شرکت‌های تولیدی نیز نرخ ترجیحی ۱۸٪ دارند.
۹. چگونه می‌توان از مشاوره مالیاتی استفاده کرد؟
مشاوران مالیاتی یا نرم‌افزارهای حسابداری می‌توانند در محاسبه دقیق سود، هزینه‌های قابل قبول و تکمیل اظهارنامه کمک کنند تا از خطا و جریمه جلوگیری شود.
شرکت معتمد ملل شریف در آبان ماه ۱۴۰۲ با هدف ارائه راهکارهای نوآورانه و تکیه بر فناوری‌های نوین برای ارائه خدمات مالیاتی و تسهیل امور مالیاتی مودیان تأسیس شد. این شرکت با بهره‌مندی از کادر مجرب و توانمند متشکل از فارغ‌التحصیلان و اعضای هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف و با بهره‌مندی از حمایت‌های موسسه اعتباری ملل، با ارائه سبد متنوعی از راهکارهای نرم‌افزاری با نام تجاری معتمد من، ارسال صورتحساب‌های الکترونیکی را برای مودیان تسهیل می‌کند.
