مراحل ده گانه فراخوان مالیات بر ارزش افزوده
در این مقاله، به تاریخچه مالیات ارزش افزوده، و مراحل ده‌گانه آن می‌پردازیم. مالیات ارزش افزوده یکی از انواع مالیات‌هایی است که به‌خاطر مزایای زیادی که دارد به ویژه در تأمین درآمد برای دولت و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، به عنوان یک سیستم مالیاتی خوب شناخته می‌شود. این نوع مالیات به‌خصوص در کشورهای پیشرفته به کار گرفته می‌شود و در ایران از مهر ۱۳۸۷ اجرا شده‌است. در ادامه، به بررسی ۱۰ مرحله‌ی مختلف فراخوانی مالیات بر ارزش افزوده از سال ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۲ می‌پردازیم. این قانون، که در بیشتر کشورهای پیشرفته اجرا می‌شود، در ۳۰ سال گذشته مورد توجه بسیاری از کشورهای در حال توسعه نیز قرار گرفته‌است. مالیات بر ارزش افزوده یک روش مناسب برای تامین هزینه‌های عمومی و به‌روز کردن سیستم مالیاتی کشور محسوب می‌شود.
برای اجرای بهتر این قانون و جلوگیری از مشکلات، سازمان امور مالیاتی به‌تدریج و به‌صورت مرحله‌ای، کسب‌وکارهای مختلف را تحت این قانون قرار داد. یعنی بعد از اینکه قانون لازم‌الاجرا شد، همه کسب‌وکارها به‌طور ناگهانی موظف به اجرای آن نشدند. بلکه به‌صورت دوره‌ای و در زمان‌های مشخص، گروه‌های خاصی از کسب‌وکارها برای آموزش و اجرای این قانون انتخاب شدند.
• اولین مرحله این فراخوان در سال ۸۷ (تاریخ آن ۱ مهر ۱۳۸۷) اجرا شد.
-
- کلیه وارد کنندگان؛
- کلیه صادر کنندگان؛
- کلیه فعالان اقتصادی که مجموع فروش کالاها و ارائه خدمات آن‌ها در سال ۱۳۸۶ سه میلیارد ریال یا بیشتر بوده است؛
- کلیه فعالان اقتصادی که مجموع فروش کالاها و ارائه خدمات آن‌ها در پنج ماهه آغازین سال ۱۳۸۷، یک میلیارد و دویست و پنجاه میلیون ریال یا بیشتر بوده است.
- مرحله دوم این فراخوان (تاریخ فراخوان۱۳۸۸/۰۷/۰۱) از ابتدای مهرماه ۸۸ به اجرا گذاشته شد و کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی، صرف‌نظر از میزان فعالیت، که مشمول مرحله اول ثبت‌نام نگردیده و جزء فعالیت‌های بند (الف) ماده (۹۶) قانون مالیات‌های مستقیم (مصوب ۲۷/۱۱/۸۰) بودند را در بر گرفت.
- کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی که برای آن‌ها جواز تأسیس و پروانه‌ی بهره‌برداری از وزارتخانه‌ی ذیربط صادر شده یا می‌شود؛
- بهره‌برداران معادن؛
- ارائه دهندگان خدمات حسابرسی، حسابداری و دفترداری و همچنین خدمات مالی؛
- حسابداران رسمی شاغل و موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران؛
- ارائه دهندگان خدمات مدیریتی و مشاوره‌ای؛
- ارائه دهندگان انواع خدمات انفورماتیک، رایانه‌ای اعم از سخت افزاری، نرم افزاری و طراحی سیستم؛
- هتل‌های سه ستاره و بالاتر؛
- بنکداران، عمده فروش‌ها، فروشگاه‌های بزرگ، واسطه‌های مالی، نمایندگان توزیع کالاهای داخلی و وارداتی و صاحبان انبارها؛
- نمایندگان موسسه‌های تجاری و صنعتی، اعم از داخلی و خارجی؛
- مؤسسات حمل و نقل موتوری و باربری دارای مجوز از مراجع ذیربط، زمینی، دریایی و هوایی باربری (به استثناء واحدهایی که صرفاً به امر حمل و نقل مسافر اشتغال دارند)؛
- مؤسسات مهندسی و مهندسی مشاور؛
- مؤسسات تبلیغاتی و بازاریابی.
- در مرحله سوم، که از ۱ فروردین ۱۳۸۹ اجرا شد، تمام افراد حقیقی و حقوقی که طبق شرایط مراحل اول و دوم مشمول مالیات بر ارزش افزوده نشده بودند، در صورتی که مجموع فروش کالاها و خدمات (چه معاف و چه غیرمعاف) آن‌ها در سال‌های ۱۳۸۷ یا ۱۳۸۸ به ۳ میلیارد ریال و بالاتر رسیده باشد، موظف به اجرای این قانون شدند.
- مرحله چهارم، از ۱ مهر ۱۳۸۹، اجرا شد. طبق این مرحله، تمام افراد حقیقی و حقوقی که در مراحل قبلی مشمول مالیات بر ارزش افزوده نشده بودند، اگر در فعالیت‌های مشخص شده در بند ب ماده ۹۶ قانون مالیات‌های مستقیم (مصوب ۲۷ بهمن ۱۳۸۰) مشغول به کار بودند، با هر میزان فروش یا درآمدی که داشتند، مشمول این قانون شدند.
- صاحبان کارگاه‌های صنعتی (اعم از صنفی وغیر صنفی که دارای حداقل برق سه فاز ۵۰ آمپر باشد)؛
- فروشندگان طلا و جواهر؛
- فروشندگان آهن آلات؛
- صاحبان تالارهای پذیرائی و رستوران‌ها؛
- صاحبان متل وهتل‌های یک و دوستاره و هتل آپارتمان؛
- صاحبان نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های خودرو و بنگاه معاملات املاک؛
- صاحبان تعمیرگاه‌های مجاز خودرو؛
- چاپخانه داران ؛
- صاحبان دفاتراسناد رسمی؛
- صاحبان مراکز ارتباطات رایانه‌ای، دفاتر خدمات ارتباطی (دفتـر خـدمات مشـترکین تلفـن همـراه وآژانـس‌هـای پستی) و دفاتر خدمات دولت الکترونیک، پلیس+۱۰ و دفاتر خدمات الکترونیک شهر؛
- صاحبان دفاترخدمات مسافرتی و جهانگردی؛
- صاحبان سینماها، تماشاخانه‌هاو مکان‌های تفریحی و ورزشی.
- مرحله پنجم، از ۱ مهر ۱۳۹۰، اجرا شد. در این مرحله، تمام شرکت‌ها و افراد حقوقی که در مراحل قبلی مشمول مالیات بر ارزش افزوده نشده بودند و مجموع فروش کالاها و خدماتشان (چه معاف و چه غیرمعاف) در هر یک از سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۹ بیشتر از یک میلیارد ریال بود، مشمول این قانون شدند.
همچنین، تمام شرکت‌های جدیدی که قبل یا بعد از سال ۱۳۹۰ تأسیس و ثبت شده بودند و شرایط مشمولیت را نداشتند، اگر مجموع فروش کالا و خدماتشان (چه معاف و چه غیرمعاف) در سال ۱۳۹۰ یا سال‌های بعد، به یک میلیارد ریال و بیشتر می‌رسید، از اولین دوره مالیاتی بعد از رسیدن به این میزان، مشمول مرحله پنجم ثبت‌نام و اجرای قانون می‌شدند.
- مرحله ششم، ثبت‌نام برای مالیات بر ارزش افزوده از ۱ فروردین ۱۳۹۴، اجرا شد. در این مرحله، تمام شرکت‌ها و افراد حقیقی (صرف نظر از میزان فروش سالانه) که در فعالیت‌های مربوط به چلوکبابی‌ها، سالن‌های غذاخوری، سفره‌خانه‌های سنتی و اغذیه‌فروشی‌های زنجیره‌ای با مالکیت واحد یا با نام و نشان تجاری واحد فعالیت می‌کردند، مشمول مالیات بر ارزش افزوده شدند. این قوانین شامل نوع مجوز یا مساحت محل کسب و کار نمی‌شود.
- مرحله هفتم، ثبت‌نام برای مالیات بر ارزش افزوده از ۱ مهر ۱۳۹۵، اجرا شد. در این مرحله، تمام شرکت‌های فعال (صرف نظر از میزان فروش یا درآمد) که تا آن زمان برای اجرای این قانون فراخوان نشده بودند، موظف شدند که از ابتدای مهر ماه سال ۹۵ در نظام مالیات بر ارزش افزوده ثبت‌نام و قانون را اجرا کنند.همچنین، شرکت‌هایی که بعد از تاریخ اجرای این فراخوان تأسیس شده یا شروع به کار می‌کردند، در صورتی که با هر میزان فروش یا درآمد فعالیت داشتند، از اولین دوره مالیاتی پس از شروع فعالیت مشمول این قانون می‌شدند.افراد و شرکت‌هایی که در مراحل اول تا ششم شرایط ثبت‌نام و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده را داشتند، حتی اگر شرایط مرحله هفتم را نیز داشتند، همچنان تحت همان مراحل قبلی شناخته می‌شدند و موظف بودند که از تاریخ شمول این فراخوان، مالیات و عوارض ارزش افزوده را از خریداران دریافت کرده و اظهارنامه‌های مربوطه را ارائه دهند و مالیات را به حساب‌های تعیین‌شده توسط سازمان امور مالیاتی واریز کنند.
- مرحله هشتم، که از ۱ فروردین ۱۳۹۹ اجرا شد، توجه خاصی به جایگاه‌داران سوخت (فرآورده‌های نفت و گاز) شده است. طبق قوانین موجود، همه جایگاه‌داران سوخت (با هر میزان فروش یا درآمد) که تا آن زمان برای اجرای مالیات بر ارزش افزوده فراخوان نشده بودند، از ابتدای سال ۱۳۹۹ مشمول این قانون شدند.همچنین، اگر جایگاه‌دارانی بعد از این تاریخ تأسیس شوند یا فعالیت خود را آغاز کنند و با هر میزان فروش یا درآمد فعالیت کنند، آن‌ها هم مشمول اجرای مالیات بر ارزش افزوده از تاریخ شروع فعالیت خود خواهند بود.
نکته مهم:
جایگاه‌دارانی که پیشتر شرایط ثبت‌نام و اجرای مالیات بر ارزش افزوده را داشته‌اند، حتی اگر شرایط مرحله هشتم را نیز داشته باشند، همچنان تحت مراحل قبلی شناخته می‌شوند و موظف هستند از تاریخ شمول این فراخوان، قوانین مربوطه را اجرا کنند.
مالیات و عوارض ارزش افزوده جایگاه‌داران در قیمت‌های مشخص شده برای فرآورده‌های نفت و گاز لحاظ شده و جایگاه‌داران حق دریافت مالیات و عوارض مازاد بر این قیمت‌ها از خریداران سوخت را ندارند.
تاریخ اجرای قانون برای کسانی که مشمول این فراخوان هستند، از ۱ فروردین ۱۳۹۹ است و آن‌ها موظف به اجرای قوانین از جمله وصول مالیات و عوارض ارزش افزوده نسبت به کارمزد فروش فرآورده و سایر کالاها و خدمات، ارائه اظهارنامه و واریز مالیات به حساب‌های تعیین‌شده توسط سازمان امور مالیاتی هستند.
- مرحله نهم، ثبت‌نام و اجرای مالیات بر ارزش افزوده که از ۱ تیر ۱۴۰۲ شروع می‌شود، توجه خاصی به صاحبان واحدهای تهیه غذا (آشپزخانه‌ها) و کافی‌شاپ‌ها شده است. طبق ماده (۱۳) قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۲ اسفند ۱۳۹۹، تا زمانی که سامانه مؤدیان راه‌اندازی شود، ثبت‌نام طبق مقررات قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۳۸۷ انجام می‌شود.
تمام افراد حقیقی و حقوقی که تا کنون بر اساس شرایط مراحل قبلی مشمول مالیات بر ارزش افزوده نشده‌اند و در زمینه‌های زیر فعالیت دارند، با هر میزان فروش یا درآمد، مشمول مرحله نهم ثبت‌نام خواهند شد و وظیفه دارند از ابتدای تیرماه ۱۴۰۲ قوانین را اجرا کنند:
-
- تهیه و ارائه انواع غذا به صورت بیرون بر (آشپزخانه‌ها و کیترینگ‌ها) اعم از صنعتی یا خانگی
- کافی‌شاپ‌ها
نکته مهم:
افرادی که در مراحل اول تا هشتم شرایط ثبت‌نام و اجرای این قانون را داشته‌اند، حتی اگر شرایط مرحله نهم را نیز داشته باشند، به عنوان مؤدیان مراحل قبلی شناخته می‌شوند و موظف‌اند از تاریخ شمول این فراخوان، قوانین مربوطه را اجرا کنند.
این اطلاعیه به عنوان یک بخشنامه برای ادارات کل امور مالیاتی، اتحادیه‌های مربوطه و سایر مجامع و تشکل‌ها در نظر گرفته می‌شود.
سازمان امور مالیاتی با اجرای این مالیات بر ارزش افزوده سعی در نوسازی نظام مالیاتی و ایجاد عدالت مالیاتی دارد. اجرای منظم، اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی مداوم، شناسایی فرصت‌ها و چالش‌ها در هر مرحله و اصلاح مراحل بعدی از جمله اقدامات این حوزه است و با هر مرحله، فرصتی دیگر برای مشارکت شهروندان در توسعه کشور فراهم می‌شود.
- مرحله دهم ثبت‌نام و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده از ۱ دی ۱۴۰۲، شروع می‌شود. طبق ماده (۱۳) قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۲ اسفند ۱۳۹۹، تا زمانی که سامانه مؤدیان راه‌اندازی نشود، ثبت‌نام بر اساس قوانین قدیمی (مصوب ۱۳۸۷) انجام خواهد شد.
کلیه فعالان اقتصادی که هنوز مشمول مراحل قبلی این نظام مالیاتی نشده‌اند و در زمینه‌های زیر فعالیت می‌کنند، با هر میزان فروش یا درآمد، مشمول مرحله دهم خواهند شد و موظف به اجرای قوانین از ابتدای دی‌ماه سال ۱۴۰۲ هستند:
۱. فروشندگان حیوانات خانگی و مراکز درمانی و ارائه‌دهندگان خدمات به این حیوانات
2. فروشندگان انواع غذا، لوازم و تجهیزات مربوط به حیوانات خانگی
3. فروشندگان انواع ادوات و آلات موسیقی
4. فروشندگان لوازم آرایشی، تجهیزات آرایشگاهی، عطر و ادکلن
5. ارائه‌دهندگان خدمات مشاوره و اخذ پذیرش تحصیلی در امور تحصیل خارج از کشور
6. ارائه‌دهندگان خدمات ماساژ
7. ارائه‌دهندگان خدمات طرح و نقشه‌برداری از معادن
8. صاحبان آتلیه‌های عکس و فیلم
9. ارائه‌دهندگان خدمات برگزاری سمینار و همایش
10. فروشندگان عینک آفتابی و لنز
11. فروشندگان انواع ضایعات فلزی
12. فروشندگان قهوه، کاکائو، نسکافه و محصولات مربوط به آن‌ها
13. فروشندگان انواع لوازم حفاظتی از جمله دزدگیرها
نکته مهم
تمامی افراد و نهادها در این دسته باید از تاریخ شروع مرحله دهم، ملزم به رعایت قوانین مربوط به مالیات بر ارزش افزوده باشند.
پرسش و پاسخ:
- مالیات بر ارزش افزوده چه زمانی در ایران اجرایی شد؟
مالیات بر ارزش افزوده از مهر ۱۳۸۷ در ایران اجرایی شد.
- هدف اصلی اجرای مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
هدف اصلی این قانون تأمین درآمد برای دولت، کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، و به‌روز کردن سیستم مالیاتی کشور است.
- در مرحله اول فراخوان، چه گروه‌هایی مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده شدند؟
در مرحله اول که از ۱ مهر ۱۳۸۷ اجرا شد، گروه‌های زیر مشمول شدند:
- کلیه واردکنندگان و صادرکنندگان.
- فعالان اقتصادی با مجموع فروش سالانه کالاها و خدمات بیش از ۳ میلیارد ریال در سال ۱۳۸۶.
- فعالان اقتصادی با فروش بیش از ۱.۲۵ میلیارد ریال در ۵ ماهه اول سال ۱۳۸۷.۴. چه کسانی در مرحله دوم مشمول مالیات بر ارزش افزوده شدند؟
از ابتدای مهرماه ۱۳۸۸، مرحله دوم اجرا شد و شامل موارد زیر بود:
- کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی دارای جواز تأسیس یا پروانه بهره‌برداری.
- بهره‌برداران معادن.
- ارائه‌دهندگان خدمات مالی، مدیریتی، و انفورماتیک.
- هتل‌های سه ستاره و بالاتر، بنکداران، و مؤسسات حمل و نقل باربری.۵. مرحله هشتم چه گروه‌هایی را شامل شد؟
در مرحله هشتم، از ۱ فروردین ۱۳۹۹، جایگاه‌داران سوخت (فرآورده‌های نفت و گاز) با هر میزان فروش یا درآمد مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده شدند.
۶. چه کسب‌وکارهایی در مرحله نهم تحت شمول مالیات بر ارزش افزوده قرار گرفتند؟
از ۱ تیر ۱۴۰۲، کسب‌وکارهای زیر مشمول شدند:
- تهیه و ارائه غذا به‌صورت بیرون‌بر (آشپزخانه‌ها و کیترینگ‌ها).
- کافی‌شاپ‌ها.
۷. مرحله دهم قانون مالیات بر ارزش افزوده شامل چه فعالیت‌هایی است؟
از ۱ دی ۱۴۰۲، موارد زیر مشمول قانون شدند:
- فروشندگان حیوانات خانگی و مراکز درمانی آن‌ها.
- فروشندگان لوازم آرایشی، عطر و ادکلن.
- ارائه‌دهندگان خدمات مشاوره تحصیلی برای خارج از کشور.
- فروشندگان قهوه و محصولات مرتبط.
